Ons gemeentehuis
Ons gemeentehuis
Luc Michiels
Embedded Files
Een gemeente moet altijd een plaats hebben waar de bestuurders vergaderen.
In het Ancien Régime vergaderde de schepenbank van Sint-Gillis, Denderbelle en Zwijveke in de herberg “Het Schouwken” in de Boonwijk, waar nu de splitsing is van de Boonwijkstraat naar de Paardentrapstraat en Klein Gent, naast de spoorwegovergang.
Doordat de bevolking toenam en de toenmalige Brusselsesteenweg steeds meer bebouwd werd waardoor het centrum van Sint-Gillis steeds meer aan belang won, verhuisde de schepenbank in 1671 voor haar zittingen van de Boonwijk naar verschillende herbergen aan de toenmalige Brusselsesteenweg om in 1764 definitief plaats te nemen in de herberg “den Coninck van Spagnien”[1] waar zij op jaarbasis een “vierschare caemer” huurde.
Het Armenbestuur van Sint-Gillis had zeker vanaf 1865 grond aan de huidige Sint-Gillislaan liggen, zodat het nogal logisch was dat door het gemeentebestuur deze grond gekozen werd om een voor die tijd zeer groot gemeentehuis te bouwen.
[1] Thans op de hoek van de E. Hielstraat en de sint-Gillislaan, richting Lebbeke.
Plannen of documenten betreffende de bouw zijn niet meer beschikbaar, alles werd in de brand van september 1914 verwoest. Volgens het herdenkingspaneel[1] werd het voor die tijd indrukwekkende gemeentehuis in Neo-Vlaams-Renaissancestijl in 1883 gebouwd op initiatief van de voormalige gemeentesecretaris Jan De Bruyn en onder burgemeester Cleophas Heyvaert, naar een ontwerp van bouwmeester A. Sterck, waarmee de bekende Dendermondse stadsarchitect Alexis Sterck (1869-1921) wordt bedoeld.
[1] Het herdenkingspaneel van 1883 is niet origineel, het werd in 1923 vervaardigd omdat het oorspronkelijke door de brand van 1914 vernietigd was.
Dit laatste is echter onjuist, Alexis Sterck was immers slechts 14 jaar oud toen de bouw van het gemeentehuis klaar was. Het was zijn vader architect Clement Sterck die de plannen gemaakt heeft. Vermoedelijk heeft men de sierlijke letters “Cl.”, afkorting van “Clement” gelezen als een ronde hoofdletter “A. ” (“A” in het meest ronde fond) en zo de vader met de zoon verwisseld.
De Potter en Broeckaert vermeldden nochtans in 1889 dat er in de middengang van het gemeentehuis een gedenksteen geplaatst was met daarop o.m. vermeld: “Cl. Sterck, bouwk.”.
De gemeentehuizen van Denderbelle (1902) en van Opdorp (1907) zijn ook getekend door Clement Sterck en lijken sterk op dat van Sint-Gillis.
Toen de Duitse troepen in september 1914 Dendermonde verwoestten werd ook het gemeentehuis in brand gestoken en brandde het volledig uit.
Alle gemeentelijke archieven gingen in rook op wat het nu voor de plaatselijke heemkundigen knap lastig maakt om elementen uit onze gemeentegeschiedenis bij elkaar te puzzelen.
Het uitgebrande gemeentehuis in september 1914.
Pas in 1922-1923 waren er middelen beschikbaar voor de wederopbouw. Daar de vorige architect Clement Sterck én zijn zoon reeds overleden waren, Clement in 1919 en zijn zoon Alexis in 1921, tekende de Dendermondse architect Emeri Couck een ontwerp dat, op enkele details na, heel sterk leek op het vorige. Wellicht was dit zelfs de opdracht.
Van zodra Paul Hendrickx in 1947 burgemeester werd begon het bestuur te denken aan uitbreiding van het gemeentehuis waarbij het café rechts van het gemeentehuis in het vizier kwam. In 1949 werd architect Louis Van Wiele uit Hamme aangesteld om een ontwerp te maken waarbij het café en de conciërgewoning met bergplaats voor de technische dienst achter het gemeentehuis zouden bebouwd worden.
In een toelichting uit 1950, gericht aan het provinciebestuur, lezen we:
Doel: De politiediensten behoorlijker en aan de straat gelegen lokalen geven, de dienst der bevolking uitbreiden en samenbrengen, betere toegang verschaffen, samenbrengen der technische diensten, behoorlijke lavatories, behoorlijke portierswoning, klein zaaltje voor het geven van studie-avonden, vergaderlokaal voor kinderheil, Rode-Kruis en stempellokaal voor werklozen.
Ontwerp: Het ontwerp is opgevat in nieuw barok dit om het zure gotische van het bestaande gemeentehuis te milderen …
Hoe smaken kunnen evolueren!
Op de nogal onduidelijke schets van architect Van Wiele met verschillende zichten door elkaar kan men rechts bovenaan de U-vorm van het huidige gemeentehuis met achterbouw herkennen.
In 1953 leverde de architect de bouwplannen af, doch van een realisatie kwam niets in huis, de reden waarom hebben we nog niet kunnen achterhalen.
In het gemeentehuis bevonden zich in de jaren ’50 - ’60 rechts van de hal het kantoor waar de burgemeester en de secretaris samen zaten en daarnaast de kantoren van de ontvanger en van de rekendienst.
Links van de hal waren het kantoor van de commissaris, de ondercommissaris en de politiepost waar de veldwachter en de politieagenten zaten.
Op de eerste verdieping huisde de burgerlijke stand en werden in de trouwzaal de huwelijken voltrokken. Daar bevonden zich ook de imposante raadzaal en het bureau van de C.O.O., de voorloper van het OCMW en het kantoor van de landmeter.
Op de gigantische zolder is nooit enige activiteit geweest met uitzondering van de elektrische “sirene” die in het torentje was geplaatst. Oudere lezers zullen zich herinneren dat die elke eerste donderdag van de maand om 12u30 getest werd. Verder werd de zolder enkel benut door de duiven.
In de jaren ’60 werd het gemeentehuis door uitbreiding van het personeel wel echt te klein en werd er, nog steeds onder burgemeester Hendrickx, opnieuw gedacht aan noodzakelijke uitbreiding.
In 1964 werd architect J.P. Carels aangesteld om een ontwerp te maken. De raming van de kosten bedroeg 5.165.000 Fr.
Toen de eerste fusie van gemeenten tussen Dendermonde, Sint-Gillis en Appels (1971) in aantocht was zwoer toenmalig schepen “Pier” Verhelst aan al wie het wou horen dat het arme Dendermonde geen feest zou vieren met het geld van het rijke Sint-Gillis, m.a.w. men zou de goedgevulde gemeentekas o.m. besteden aan de verbouwing van het gemeentehuis en het bouwen van een belangrijke uitbreiding.
Die toen algemeen gekende uitspraak ging voorbij aan het feit dat burgemeester Paul Hendrickx van hetzelfde gedacht moet geweest zijn, anders kon er van de nieuwbouw geen sprake zijn.
De achterzijde van het gemeentehuis tot 1967.
Men ziet duidelijk de traphal.
De conciërgewoning en het magazijn langs de Weggevoerdenstraat.
Architect Carels tekende het ontwerp van de verbouwing en van een nieuwbouw waarin zelfs een vrij ruime feestzaal en een volledig appartement voor de huisbewaarder voorzien werd. Aannemer Isidoor Hermans uit Appels startte in 1967 met de werken en in 1971 werd het geheel opgeleverd.
De eerstesteenlegging in 1967. Architect Jean-Pierre Carels, schepen Edmond Van Gucht, burgemeester Hendrickx, schepen Jozef Michem, secretaris Herman Pieters
en de meestergast van de aannemer.
Het toen leegstaand café van Antoine De Decker, rechts van het gemeentehuis, werd onteigend en alle diensten dienden samen met hun archief te verhuizen naar dit café waarvan alle lokalen zo goed en zo kwaad als het kon omgebouwd werd tot tijdelijke kantoren. Die tijdelijke toestand heeft vier jaar geduurd, er werden zelfs huwelijken afgesloten in dat voormalig café. Toen de verbouwingen en de nieuwbouw klaar waren werd het café afgebroken en kwam er een groene zone voor in de plaats.
Alle diensten zaten ruimer, er was zelfs plaats voor uitbreiding.
Bovendien was er een tentoonstellingsruimte, een ruime zaal met balkon, een groot appartement voor de conciërge en garages voor de dienstvoertuigen voorzien.
Het kon niet op!
De totale kostprijs was opgelopen tot 13.407.000 Fr., dus 2,5 maal de geraamde prijs.
Het was wel zo dat voor de werken het gemeentehuis veel te klein geworden was en dat uitbreiding vereist was, maar de slotsom is dat de dure nieuwbouw slechts een heel beperkte periode gefungeerd heeft als echt gemeentehuis.
Vanaf januari 1973 werd immers systematisch begin gemaakt met de verhuis van de diensten naar Dendermonde en werd het gebouw een oud-gemeentehuis.
Gemeentesecretaris Herman Pieters en bediende Angèle Vermeir zijn samen met enkele wijkagenten de enigen die tot het einde van hun loopbaan in het gebouw bleven.
Een deel van de vrijgekomen ruimte werd ingenomen door de administratie van de bouwmaatschappij Volkswelzijn en het filiaal Sint-Gillis van de Plaatselijke Openbare Bibliotheek.
Ook het bestuur van het Dendermonds OCMW vergaderde er en had er tijdelijk een strijkatelier.
Toen er nog meer leegstand kwam kregen enkele socio-culturele verenigingen van het stadsbestuur toelating om er zich te vestigen.
Sedert maart 2019 heeft ook uw heemkring daar een stek met een ruim vergaderlokaal in de voormalige trouwzaal en een archiefruimte.
Links is de voorgevel van het huidige gemeentehuis.
Het gearceerd deel wordt actueel benut door de heemkring.
Het herdenkingspaneel van 1971 werd vervaardigd naar model van de 2 vorige.
De aannemer had ook opdracht om de 2 oude gedenkstenen van 1923 te “reinigen, uitkrabben en opnieuw emailleren”.
De datum van de inhuldiging is niet ingevuld, wat verband houdt met de perikelen rond de benoeming van Petrus Verhelst als burgemeester.
In 2009 werd het dak van het oud-gemeentehuis onder handen genomen.
Het bovenste torentje werd gedemonteerd en vervangen door een exacte kopie waarin een nieuwe elektrische sirene werd geplaatst. De zolder werd geïsoleerd en alle leien en loodwerk werd vervangen.
Aannemer Van Loy & Cie uit Herselt voerde dit werk uit voor een bedrag van 182.336 €.
Het oude torentje uit 1923
2009: het nieuwe torentje wordt gemonteerd
De imposante raadzaal
De trouwzaal waar het bestuur van de heemkring werkt en vergadert. De tafels staan in corona-opstelling.
Een deel van de archiefruimte van de heemkring.
Opmerkelijk detail: Een aantal houten balken en latten die de brand van 1914 “overleefd” hebben en enkel langs de buitenkant zwartgeblakerd zijn maar niet noemenswaardig van hun sterkte verloren hebben, werden in 1923 gerecupereerd en in het gebinte van de zolder verwerkt.
Bronnen:
Mondelinge bronnen: Angèle Vermeir en Gustaaf Maes
Foto’s: Frankie Van Beveren en Anne Van de Velde.
Kaarten en plans:
Popp P.C., Plan parcellaire de la commune de Saint-Gilles-lez-Termonde + legger, ca. 1865.
SAD, Sint-Gillis, modern archief nr. SG 861.1
Uitgegeven bronnen:
Bovyn Marcel, Toponymie van Sint-Gillis-bij Dendermonde, GOKD, B.U. nr. XVI, Dendermonde, 1949.
Bovyn Marcel, Oud Sint-Gillis-bij-Dendermonde, GOKD, B.U. nr. 27, Dendermonde, 1982.
Bovyn Marcel, Bijdrage tot de geschiedenis van St.-Gillis-bij-Dendermonde, GOKD, 3/5, Dendermonde, 1953
De Potter Frans en Broeckaert Jan, Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, Arr. Dendermonde, deel I, 1, Gent, 1889.
Devos Patrick, De gemeentehuizen van Oost-Vlaanderen, Inventaris van het kunstpatrimonium van Oost-Vlaanderen, XVI, Gent, 1982, p. 282-285.
Brochure Open Monumentendag 1995, , Dendermonde - gemeentehuizen, Stadsbestuur Dender-monde.
Stadsmagazine, Dendermonde, mei 2009.
Site op het internet: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/48807
Page updated
Google Sites
Report abuse